Als groot moeilijk wordt
Toen in maart 2021 de “Ever Given” aan de grond liep in het Suezkanaal, werd een belangrijke slagader van de wereldhandel geblokkeerd voor een eerder onzekere periode. Aangezien de blokkade na ongeveer een week was opgeheven, bleef het effect ervan nog geruime tijd merkbaar, ook buiten de transport- en logistieke sector. Dit in het achterhoofd houdend, zou het ook een veel sterkere dynamiek kunnen geven aan een andere kwestie: de voortgaande trend van nog grotere schepen draagt bij tot een efficiëntere en milieuvriendelijkere wereldhandel versus het feit dat de veranderende wereldmarkt voor containervervoer zou kunnen instorten wanneer dit niet stopt.
Na jaren van crisis staan de rederijen weer aan de top en hebben ze de markt volledig in handen. Zij zijn erin geslaagd de kosten te drukken en de efficiëntie en de vrachttarieven te verhogen. Ook de laadcapaciteiten spelen hierbij een rol – met de huidige megavrachtschepen kan de individuele container bijvoorbeeld goedkoper en met evenredig minder CO²-uitstoot van Azië naar Europa of Noord-Amerika worden gebracht. En in tegenstelling tot wat deskundigen eerder verwachtten, hebben de scheepvaartmaatschappijen geen miljardenverliezen hoeven te accepteren als gevolg van de Covid-pandemie: Analisten achten zelfs een totale bedrijfswinst van 200 miljard USD mogelijk in 2022, wat ongeveer 50 miljard USD meer zou zijn dan in het extreem goede 2021.
Aan de andere kant kijken Europese verenigingen van de scheepvaartindustrie, expediteurs, haven- en terminalexploitanten met bezorgdheid naar de groeiende containerschepen. Al geruime tijd bekritiseren zij het feit dat zij de negatieve neveneffecten van een efficiënter zeevervoer moeten opvangen: allerlei kosten om deze grote schepen vlot te laten werken in de havens over de hele wereld. Hier volgen slechts enkele effecten: voldoende havenbekkencapaciteit, sterkere kademuren, werkbare operationele structuren om knelpunten tijdens piekseizoenen op te vangen, opslagruimte en behandelingscapaciteiten.
Volgens Europese havenexploitanten leidt een schip dat niet op schema ligt of een ander aantal aangekondigde containers heeft, tot enorme problemen bij het beheer van de bevoorradingsketen.
De blokkade van het Suezkanaal heeft de situatie nog verergerd. De containerreuzen, die eerder te laat waren en vervolgens snel na elkaar arriveerden, hebben soms de capaciteit van de Europese havens, expediteurs en achterlandvervoerders overschreden. Na het ongeval met de “Ever Given” rees de vraag of de mondiale vervoersinfrastructuur de steeds grotere containerschepen wel aankon.
Steeds meer Europese vervoerders stellen dat het de verkeerde kant op gaat. De exploitatie van grotere schepen heeft de beschikbare vrachtruimte niet doen toenemen, terwijl aan de andere kant veel kleinere schepen hun dienst hebben stopgezet, wat ook gevolgen heeft gehad voor veel routes en vaarschema’s. De European Shippers Association klaagt erover dat veel kleinere Europese havens niet meer door de grotere schepen konden worden aangedaan en alleen nog kunnen worden bediend door de korte vaart, binnenschepen, vrachtwagens en goederentreinen. Als containers eerst in – steeds meer overbelaste – grote havens worden gestuwd en vervolgens verschillende keren moeten worden overgeladen voor ze hun bestemming bereiken, zal de totale transittijd van de goederen toenemen. De verladers klagen dat ook de klimaatbalans verslechtert. De efficiëntie moet worden beoordeeld over de gehele bevoorradingsketen en niet alleen over de belangrijkste zeereis. Het ESC dringt daarom aan op een discussie over een beperking van de omvang van schepen in EU-havens.
In het geschil over de concurrentievoorwaarden matigt de EU-Commissie de discussies tussen alle bij de bevoorradingsketen betrokken partijen en benadrukt zij dat zij de marktontwikkelingen op de voet volgt. Zij kan zich echter niet vastpinnen op regelgevend ingrijpen. Het onderwerp megavrachtschepen, dat actueel is geworden door de kwestie van het Suezkanaal, zou misschien kunnen leiden tot een herziening van het huidige containervervoer. Hoe men ook over de steeds groter wordende containerschepen denkt, de Europese vervoersplanning moet een manier vinden om hiermee om te gaan.
